Οι κινητοποιήσεις των αγροτών στην Ελλάδα μπαίνουν σε μια νέα, πιο έντονη φάση, καθώς οι καθυστερήσεις στις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, οι αυξημένες τιμές σε καύσιμα και εφόδια, αλλά και η αβεβαιότητα για τη νέα καλλιεργητική περίοδο δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Από τα μπλόκα σε εθνικές οδούς και μεθοριακά περάσματα, μέχρι τις προσπάθειες αποκλεισμού κρίσιμων υποδομών, οι αγρότες δηλώνουν αποφασισμένοι να πιέσουν την κυβέρνηση και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς προκειμένου να λάβουν άμεσα τα χρήματα που θεωρούν ότι δικαιούνται.
Στη Θεσσαλονίκη, η ένταση κλιμακώθηκε όταν αγρότες επιχείρησαν να κινηθούν προς το αεροδρόμιο, με τα ΜΑΤ να απαντούν με ρίψεις χημικών και να προσπαθούν να κρατήσουν ανοιχτή την πρόσβαση των ταξιδιωτών. Παράλληλα, σε διάφορα σημεία της χώρας έχουν στηθεί μπλόκα με τρακτέρ και αγροτικά οχήματα, προκαλώντας καθυστερήσεις στη διακίνηση εμπορευμάτων και ανησυχία στον επιχειρηματικό κόσμο για την ομαλή τροφοδοσία της αγοράς.
Πώς φτάσαμε στο σημερινό αδιέξοδο
Το βασικό σημείο τριβής αφορά τις καθυστερημένες πληρωμές των επιδοτήσεων, που χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από ευρωπαϊκά κονδύλια. Έρευνες για εικονικές δηλώσεις καλλιεργειών και φερόμενες καταχρήσεις στο σύστημα επιδοτήσεων οδήγησαν σε ελέγχους, παραιτήσεις υπηρεσιακών παραγόντων και πάγωμα πληρωμών για ένα κρίσιμο διάστημα. Οι αγρότες υποστηρίζουν ότι η συντριπτική πλειονότητα είναι συνεπείς παραγωγοί και πως η καθυστέρηση τους οδηγεί σε οικονομική ασφυξία.
Πολλοί παραγωγοί δηλώνουν ότι δεν έχουν τη ρευστότητα για να αγοράσουν σπόρους, λιπάσματα και καύσιμα για τη νέα σεζόν. Αυτό σημαίνει ότι, αν η κατάσταση δεν ξεμπλοκάρει μέσα στις επόμενες εβδομάδες, υπάρχει κίνδυνος μέρος της φετινής παραγωγής να χαθεί ήδη από το στάδιο της σποράς. Μια τέτοια εξέλιξη θα είχε αλυσιδωτές επιπτώσεις σε τιμές και διαθεσιμότητα βασικών προϊόντων – από τα λαχανικά και τα δημητριακά μέχρι το γάλα και το κρέας.
Η θέση της κυβέρνησης και τα περιθώρια ελιγμών
Η κυβέρνηση διαμηνύει ότι παραμένει ανοιχτή στον διάλογο, αλλά ξεκαθαρίζει πως δεν θα επιτρέψει τον πλήρη αποκλεισμό κομβικών υποδομών, όπως αεροδρόμια, μεγάλοι αυτοκινητόδρομοι και εμπορικά λιμάνια. Αξιωματούχοι τονίζουν ότι οι έλεγχοι στις επιδοτήσεις είναι αναγκαίοι για να προστατευθεί και το δημόσιο χρήμα και η αξιοπιστία της χώρας έναντι των ευρωπαϊκών θεσμών, ειδικά σε μια περίοδο που η Ελλάδα προσπαθεί να ενισχύσει την εικόνα της ως αξιόπιστος εταίρος.
Παράλληλα, κυβερνητικές πηγές αφήνουν να εννοηθεί ότι αναζητούνται τεχνικές λύσεις ώστε να αποδεσμευτεί τουλάχιστον μέρος των κονδυλίων για όσους παραγωγούς δεν εμφανίζουν εκκρεμότητες. Ένα τέτοιο μεσοβέζικο σενάριο θα μπορούσε να αποσυμπιέσει την ένταση, χωρίς όμως να δίνει οριστική λύση στα βαθύτερα διαρθρωτικά προβλήματα του αγροτικού τομέα.
Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Οι αγροτικές ενισχύσεις αποτελούν μέρος της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και συνδέονται με αυστηρούς κανόνες, από την ιχνηλασιμότητα και τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις μέχρι τις ελάχιστες απαιτήσεις για το μέγεθος και το είδος των εκμεταλλεύσεων. Η ΕΕ ζητά από τα κράτη-μέλη να εφαρμόζουν συστήματα ελέγχου, ώστε να περιορίζονται οι καταχρήσεις. Ωστόσο, αν οι έλεγχοι αυτοί δεν συνδυάζονται με γρήγορες διαδικασίες και καθαρή ενημέρωση προς τους παραγωγούς, δημιουργείται κλίμα καχυποψίας και αγανάκτησης.
Σε πρόσφατα ρεπορτάζ ευρωπαϊκών και ελληνικών μέσων, αναδεικνύεται ο κίνδυνος οι κινητοποιήσεις στην Ελλάδα να αποτελέσουν μέρος ενός ευρύτερου κύματος αγροτικών αντιδράσεων στην Ευρώπη, όπου οι παραγωγοί νιώθουν ότι πιέζονται ανάμεσα σε ακριβό κόστος παραγωγής και αδύναμη διαπραγματευτική δύναμη απέναντι σε αλυσίδες λιανικής και βιομηχανία τροφίμων. Για περισσότερες πληροφορίες για τις ευρωπαϊκές συζητήσεις γύρω από τις αγροτικές ενισχύσεις, μπορεί κανείς να ανατρέξει και σε πηγές όπως η Euronews.
Πώς επηρεάζεται ο καταναλωτής
Για τον μέσο καταναλωτή, το πρώτο που γίνεται αντιληπτό είναι οι πιθανές καθυστερήσεις στις παραδόσεις προϊόντων και ο κίνδυνος ανόδου τιμών, ειδικά σε ευπαθή αγαθά. Αν τα μπλόκα επεκταθούν και διαρκέσουν, το κόστος μεταφοράς αυξάνεται, κάτι που συχνά περνάει στον τελικό λογαριασμό του σούπερ μάρκετ. Επιπλέον, το ενδεχόμενο να μην καλλιεργηθούν έγκαιρα ορισμένες εκτάσεις μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη προσφορά σε βάθος μηνών.
Από την άλλη πλευρά, η συζήτηση για το μέλλον της ελληνικής γεωργίας φέρνει στο προσκήνιο και ζητήματα ποιότητας και αυτάρκειας. Πολλοί ειδικοί προειδοποιούν ότι, αν η Ελλάδα δεν στηρίξει με ουσιαστικό τρόπο τους παραγωγούς της, κινδυνεύει να εξαρτηθεί ακόμη περισσότερο από εισαγωγές τροφίμων, σε μια εποχή όπου η κλιματική κρίση και οι γεωπολιτικές εντάσεις μπορούν να διαταράξουν ανά πάσα στιγμή τις αλυσίδες εφοδιασμού.
Τα σενάρια για την επόμενη μέρα
Στο πολιτικό επίπεδο, η κυβέρνηση καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη να επιβάλει την τάξη στους δρόμους και στην πολιτική πίεση που ασκείται από έναν κλάδο με μεγάλη συμβολική και εκλογική βαρύτητα. Η αντιπολίτευση, από την πλευρά της, στηρίζει σε μεγάλο βαθμό τα αιτήματα των αγροτών, κατηγορώντας την κυβέρνηση για ολιγωρία και κακό σχεδιασμό, αλλά μέχρι στιγμής αποφεύγει να συνδέσει το θέμα με γενικευμένη πολιτική κρίση.
Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι κρίσιμες: αν βρεθεί λύση που θα ξεμπλοκάρει τις πληρωμές και θα δίνει ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για τα υπόλοιπα, οι κινητοποιήσεις πιθανόν να αποκλιμακωθούν. Αν όμως το αδιέξοδο συνεχιστεί, δεν αποκλείεται να δούμε σκληρότερες μορφές αγώνα, με μεγαλύτερες επιπτώσεις στην καθημερινότητα πολιτών και επιχειρήσεων. Σε κάθε περίπτωση, το αγροτικό ζήτημα αποδεικνύεται για άλλη μια φορά ότι δεν είναι απλώς κλαδικό, αλλά άμεσα συνδεδεμένο με την επισιτιστική ασφάλεια, την περιφερειακή ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή της χώρας.
