Παγκόσμιος Πόλεμος 3: Τα Πιθανά Σενάρια, η Στάση της Ελλάδας και ο Κίνδυνος Γενικευμένης Σύγκρουσης

Ο όρος «Παγκόσμιος Πόλεμος 3» μοιάζει συχνά με clickbait ή τίτλο ταινίας επιστημονικής φαντασίας. Ωστόσο, αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά τον χάρτη των σημερινών συγκρούσεων, την άνοδο των πυρηνικών εξοπλισμών,τον κυβερνοπόλεμο και την ενεργειακή ασφυξία, το ερώτημα παύει να είναι θεωρητικό. Δεν είναι πια μόνο
«αν» μπορεί να συμβεί ένας νέος παγκόσμιος πόλεμος, αλλά «με ποιον τρόπο» και «πώς θα εμπλακεί η Ελλάδα».

Σε αυτή τη lecture-ανάλυση εξετάζουμε σε βάθος επτά ρεαλιστικά σενάρια κλιμάκωσης σε Παγκόσμιο Πόλεμο 3, τον ρόλο των μεγάλων δυνάμεων, τη γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας και τις συνέπειες που θα είχε μια
γενικευμένη σύγκρουση για την ελληνική κοινωνία, οικονομία και δημοκρατία. Δεν πρόκειται για καταστροφολογία,
αλλά για μια ψύχραιμη, δομημένη ανάγνωση του πώς αλληλεπιδρούν γεωπολιτική, ενέργεια, στρατιωτικές συμμαχίες
και τεχνολογία.

Η ανάλυση αυτή λειτουργεί συμπληρωματικά με τη μελέτη μας για το
πυρηνικό ολοκαύτωμα και τα πιθανά σενάρια παγκόσμιας καταστροφής , αλλά επικεντρώνεται περισσότερο στο επίπεδο της γεωπολιτικής αρχιτεκτονικής:
πώς ξεκινάει ένας παγκόσμιος πόλεμος, ποια κράτη κινούν τα νήματα και πώς μια χώρα μεσαίου μεγέθους,
όπως η Ελλάδα, βρίσκεται –θέλοντας και μη– στο επίκεντρο.

1. Τι σημαίνει «Παγκόσμιος Πόλεμος 3» στη σύγχρονη εποχή

Στον 20ό αιώνα, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι είχαν σχετικά «καθαρή» δομή: σαφή μέτωπα, στρατούς,
γραμμές ανάμεσα σε συμμαχίες. Ο 21ος αιώνας λειτουργεί διαφορετικά. Η σύγκρουση δεν είναι μόνο
στρατιωτική· είναι υβριδική. Συνδυάζει:

• συμβατικές στρατιωτικές επιχειρήσεις,
• πυρηνική αποτροπή και απειλές χρήσης,
• κυβερνοεπιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές,
• ενεργειακό εκβιασμό και weaponization των πρώτων υλών,
• πληροφοριακό πόλεμο, προπαγάνδα και ψυχολογικές επιχειρήσεις,
• οικονομικές κυρώσεις και χρηματοπιστωτικά σοκ.

Ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος, επομένως, δεν θα έμοιαζε απαραίτητα με τις εικόνες της Νορμανδίας ή
του Στάλινγκραντ. Θα έμοιαζε περισσότερο με μια πολλαπλή, ταυτόχρονη κατάρρευση συστημάτων:
ψηφιακών δικτύων, εφοδιαστικών αλυσίδων, τραπεζικών ροών, ενεργειακών οδών και, μόνο ως έσχατη γραμμή,
μαζικά πυρηνικά ή βαριά συμβατικά πλήγματα.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα δεν είναι απλώς «μια μικρή χώρα στο χάρτη». Είναι μέλος του ΝΑΤΟ,
βρίσκεται σε γεωγραφικό σταυροδρόμι μεταξύ Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, φιλοξενεί
κρίσιμες υποδομές (βάσεις, λιμάνια, ενεργειακούς τερματικούς σταθμούς) και συμμετέχει σε
συμμαχικά σχήματα που την καθιστούν πολύτιμο –και άρα ευάλωτο– κρίκο στην αλυσίδα.

2. Ιστορικό πλαίσιο: Από τον Ψυχρό Πόλεμο στον πολυπολικό κόσμο

Μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, επικράτησε για ένα διάστημα η αυταπάτη ότι η ιστορία «τελείωσε»,
ότι οι μεγάλες ιδεολογικές συγκρούσεις είχαν κλείσει τον κύκλο τους και πως η παγκοσμιοποίηση θα
εξομάλυνε σταδιακά τις αντιθέσεις. Οι πόλεμοι, έλεγαν, θα ήταν πλέον τοπικοί, περιφερειακοί,
περιορισμένοι.

Όμως, η πραγματικότητα ακολούθησε μια διαφορετική πορεία. Η άνοδος της Κίνας, η αναθεωρητική
στάση της Ρωσίας, η αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής, η επιστροφή του εθνικισμού, η
αποπαγκοσμιοποίηση και η κρίση εμπιστοσύνης προς τους διεθνείς θεσμούς δημιούργησαν ένα
πολυπολικό σύστημα, όπου:

• καμία δύναμη δεν έχει απόλυτη υπεροχή,
• οι συμμαχίες είναι ευέλικτες, συχνά συγκυριακές,
• η έννοια του «κανόνα» υποχωρεί μπροστά στη λογική ισχύος,
• τα πυρηνικά όπλα παραμένουν ο ύστατος αποτρεπτικός παράγοντας, αλλά και ο τελικός καταστροφέας.

Η Ελλάδα, ως μέλος του δυτικού στρατοπέδου, συμμετέχει σε αυτό το πλαίσιο από θέση
γεωστρατηγικής αξίας αλλά και αντικειμενικών περιορισμών. Δεν μπορεί να επιβάλλει
την ατζέντα της, αλλά μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο,
στα Βαλκάνια και στο ενεργειακό παιχνίδι της Ευρώπης.

3. Τα 7 βασικά σενάρια κλιμάκωσης σε Παγκόσμιο Πόλεμο 3

Στη βιβλιογραφία της στρατηγικής ανάλυσης, συχνά αναφέρονται πολλαπλά υπο-σενάρια.
Για λόγους σαφήνειας, τα συγκεντρώνουμε σε επτά βασικές κατηγορίες που μπορούν, υπό ορισμένες συνθήκες, να οδηγήσουν σε γενικευμένη σύγκρουση.

3.1 Σύγκρουση ΗΠΑ–Κίνας για την Ταϊβάν

Η Ταϊβάν είναι ίσως το πιο επικίνδυνο σημείο ανάφλεξης στον κόσμο σήμερα.
Αποτελεί κρίσιμο κόμβο της παγκόσμιας βιομηχανίας ημιαγωγών, έχει de facto υποστήριξη από τις ΗΠΑ,
ενώ η Κίνα τη θεωρεί αναπόσπαστο τμήμα της επικράτειάς της. Ένα θερμό επεισόδιο,
είτε τυχαίο είτε σκόπιμο, θα μπορούσε να οδηγήσει:

• σε ναυτικό αποκλεισμό,
• σε περιορισμένα στρατιωτικά χτυπήματα,
• σε cyber χτυπήματα υποδομών σε Ασία και ΗΠΑ,
• σε χρηματοπιστωτικό σοκ μέσω αγορών και εμπορίου.

Αν οι ΗΠΑ αντιδράσουν με στρατιωτική παρουσία, η κλιμάκωση θα συμπαρασύρει συμμαχίες στην Ασία
(Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Αυστραλία) και πιθανώς θα προκαλέσει αντιδράσεις και από τη Ρωσία,
που θα επιδιώξει να εκμεταλλευτεί το κενό ευκαιρίας στην Ευρώπη.

3.2 Ρωσία–ΝΑΤΟ: Η συνέχιση του πολέμου στην Ανατολική Ευρώπη

Ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε ξανά τη Ρωσία ως κεντρικό παράγοντα αστάθειας στην Ευρώπη.
Ένα σενάριο Παγκοσμίου Πολέμου 3 περιλαμβάνει την υπόθεση ότι η σύγκρουση:

• είτε δεν τερματίζεται,
• είτε μεταφέρεται σε άλλες περιοχές (Βαλτική, Μαύρη Θάλασσα),
• είτε οδηγεί σε άμεση εμπλοκή δυνάμεων του ΝΑΤΟ.

Η Ελλάδα, ως μέλος του ΝΑΤΟ, έχει ήδη αναβαθμισμένο ρόλο: οι βάσεις της χρησιμοποιούνται
για τη διέλευση δυνάμεων, υλικού και πληροφοριών προς Ανατολική Ευρώπη. Σε ένα σενάριο
περαιτέρω κλιμάκωσης, οι ελληνικές υποδομές αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία – άρα και
γίνονται πιθανός στόχος αντιποίνων ή επιθετικών ενεργειών (κυβερνοεπιθέσεις, υβριδικές ενέργειες).

3.3 Μέση Ανατολή – Ιράν, Ισραήλ και περιφερειακός πόλεμος

Η Μέση Ανατολή παραμένει ένα διαχρονικό ηφαίστειο. Ένα ευρύτερο μέτωπο που θα εμπλέκει
το Ιράν, το Ισραήλ, σουνιτικά κράτη, σιιτικές πολιτοφυλακές, καθώς και δι’ αντιπροσώπων
συγκρούσεις, μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες ανεξέλεγκτης ανάφλεξης.

Η Ελλάδα, ως μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, αλλά και ως χώρα με στενούς δεσμούς με Ισραήλ, Κύπρο
και Αίγυπτο, θα βρεθεί σε θέση όπου καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα σε πολλαπλά κέντρα ισχύος.
Ταυτόχρονα, η Ανατολική Μεσόγειος ως ενεργειακός διάδρομος αποκτά κομβική σημασία, γεγονός
που αυξάνει τόσο τη γεωστρατηγική αξία όσο και τον κίνδυνο στόχευσης.

3.4 Η κορεατική χερσόνησος και η πυρηνική κλιμάκωση

Η Βόρεια Κορέα αποτελεί ίσως τον πιο απρόβλεπτο πυρηνικό δρώντα. Ένα σενάριο όπου καταρρέει
το καθεστώς, ή όπου η ηγεσία του αποφασίζει να χρησιμοποιήσει τα πυρηνικά ως εκβιασμό
ή ακόμη και ως όπλο πρώτου πλήγματος σε γειτονικές χώρες, θα οδηγούσε σε άμεση εμπλοκή
ΗΠΑ, Κίνας, Ρωσίας, Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας.

Αν και η Ελλάδα βρίσκεται γεωγραφικά μακριά, οι επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο θα ήταν
τεράστιες: οικονομική αναταραχή, κατάρρευση αλυσίδων εφοδιασμού, πιθανή αναδιαμόρφωση
συμμαχιών. Η Αθήνα θα έπρεπε να προσαρμόσει γρήγορα τη στάση της μέσα στο ΝΑΤΟ, ειδικά
αν κληθεί να υποστηρίξει αποστολές ή να φιλοξενήσει δυνάμεις.

3.5 Κυβερνοπόλεμος μεγάλης κλίμακας

Ένα λιγότερο «θεαματικό» αλλά εξίσου επικίνδυνο σενάριο είναι αυτό του γενικευμένου κυβερνοπολέμου.
Η επίθεση σε δίκτυα ενέργειας, τηλεπικοινωνιών, τραπεζικά συστήματα, αεροδρόμια, νοσοκομεία
και κρατικές υπηρεσίες μπορεί να παραλύσει μια χώρα χωρίς να έχει πέσει ούτε μία συμβατική βόμβα.

Σε διεθνές επίπεδο, ένας μεγάλος κυβερνοπόλεμος θα μπορούσε να θεωρηθεί casus belli και να
οδηγήσει σε στρατιωτικές απαντήσεις. Ο συνδυασμός cyber πλήγματος και περιορισμένων συμβατικών
χτυπημάτων θα μπορούσε να λειτουργήσει ως σκαλοπάτι προς πιο εκτεταμένη σύγκρουση.

Η Ελλάδα, με υποδομές που συχνά δεν είναι πλήρως θωρακισμένες, βρίσκεται σε ζώνη κινδύνου.
Στοχοποίηση τραπεζών, ΔΕΔΔΗΕ, διαχειριστών δικτύων, λιμανιών και αεροδρομίων θα μπορούσε
να προκαλέσει χάος στην καθημερινή ζωή και να πιέσει την κυβέρνηση σε αποφάσεις
εντός συμμαχιών.

3.6 Ενεργειακός πόλεμος και κατάρρευση των αγορών

Η ενέργεια είναι η σπονδυλική στήλη της σύγχρονης οικονομίας. Ένα σενάριο όπου
μεγάλες δυνάμεις χρησιμοποιούν το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, τα LNG terminals
και τις θαλάσσιες οδούς ως όπλο, μπορεί να φέρει:

• εκρηκτική άνοδο τιμών ενέργειας,
• βιομηχανική κατάρρευση σε ευρωπαϊκές χώρες,
• μαζική φτωχοποίηση μεσαίων στρωμάτων,
• πολιτική αστάθεια, διαδηλώσεις, άνοδο ακραίων δυνάμεων.

Η Ελλάδα, με τον ρόλο της ως εν δυνάμει ενεργειακός κόμβος LNG και αγωγών στην Ανατολική Μεσόγειο,
θα μπορούσε να κερδίσει στρατηγικά, αλλά και να βρεθεί στο επίκεντρο πιέσεων από ΗΠΑ, ΕΕ,
Ρωσία, περιφερειακές δυνάμεις και –πάνω απ’ όλα– από την Τουρκία.

3.7 Ατύχημα ή λανθασμένος χειρισμός πυρηνικού οπλοστασίου

Τέλος, υπάρχει το σενάριο που δεν μοιάζει με «πόλεμο» στην κλασική έννοια, αλλά καταλήγει
σε παγκόσμια κρίση: ένα πυρηνικό ατύχημα, μια λανθασμένη εκτόξευση ή ένα λάθος συναγερμού
που οδηγεί σε ανταλλαγή πυρηνικών χτυπημάτων. Η ιστορία έχει ήδη καταγράψει περιστατικά
όπου ο κόσμος γλίτωσε από τύχη ή από την ψυχραιμία ενός μεμονωμένου αξιωματικού.

Αν σε ένα τέτοιο γεγονός εμπλακούν μεγάλες δυνάμεις, οι επιπτώσεις θα είναι άμεσες και
για την Ελλάδα, καθώς οι συμμαχικές της υποχρεώσεις θα ενεργοποιηθούν, ενώ ολόκληρος
ο πλανήτης θα βρεθεί αντιμέτωπος με σενάρια σαν αυτά που αναλύονται στην

διεθνή βιβλιογραφία για την πυρηνική απειλή και την παγκόσμια ασφάλεια
.

4. Η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας σε ένα σενάριο Παγκοσμίου Πολέμου 3

Η Ελλάδα είναι μια χώρα μεσαίου μεγέθους σε πληθυσμό και οικονομία, αλλά με
υπερμεγέθη γεωστρατηγική αξία. Βρίσκεται:

• στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ,
• στην είσοδο της Μαύρης Θάλασσας (μέσω των Στενών, σε συνδυασμό με την Τουρκία),
• στην Ανατολική Μεσόγειο, δίπλα σε πετρελαϊκές και αεριοφόρες λεκάνες,
• στο μεταναστευτικό πέρασμα Ασίας–Ευρώπης,
• σε περιοχή όπου τέμνονται τρεις ήπειροι.

Σε ένα σενάριο γενικευμένης σύγκρουσης, η Ελλάδα δεν θα είχε την πολυτέλεια
της ουδετερότητας. Ως μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, θα ήταν αναπόσπαστο μέρος
της δυτικής αρχιτεκτονικής ασφάλειας, με συγκεκριμένες, δεσμευτικές υποχρεώσεις.

Αυτό σημαίνει ότι:

• οι βάσεις σε Σούδα, Λάρισα, Αλεξανδρούπολη, Στεφανοβίκειο κ.ά. θα γίνονταν
  κρίσιμοι κόμβοι μεταφοράς δυνάμεων και συστημάτων,
• τα λιμάνια και τα αεροδρόμια θα αποκτούσαν ρόλο-κλειδί σε αποστολές, ενισχύσεις,
  ανθρωπιστική βοήθεια αλλά και επιχειρησιακή δράση,
• οι ενεργειακές υποδομές (LNG terminals, αποθήκες, αγωγοί) θα ήταν τόσο
  πολύτιμες όσο και εν δυνάμει στόχοι.

Η ελληνική διπλωματία, σε ένα τέτοιο περιβάλλον, θα βρισκόταν σε διαρκή
ισορροπία ανάμεσα σε:

• την ανάγκη να τηρηθούν οι συμμαχικές υποχρεώσεις,
• την επιδίωξη να μην μετατραπεί η Ελλάδα σε πρώτο μέτωπο σύγκρουσης,
• την προστασία της εθνικής κυριαρχίας απέναντι σε αναθεωρητικές δυνάμεις, όπως η Τουρκία.

5. Πώς θα μπορούσε να εμπλακεί η Ελλάδα σε κάθε σενάριο

Αν εξετάσουμε τα παραπάνω επτά σενάρια, μπορούμε να δούμε –σε υψηλό επίπεδο–
πώς η Ελλάδα θα επηρεαζόταν ή θα ενεπλέκετο σε καθένα από αυτά. Δεν σημαίνει
ότι θα δεχόταν κατ’ ανάγκη άμεση στρατιωτική επίθεση σε όλα τα σενάρια, αλλά
ότι ο ρόλος της θα ήταν ουσιαστικός.

5.1 Σενάριο Ταϊβάν – ΗΠΑ/Κίνα

Η Ελλάδα δεν θα βρισκόταν στο άμεσο επιχειρησιακό μέτωπο, ωστόσο:

• η ΕΕ θα καλούνταν να λάβει σαφή θέση,
• η Ελλάδα, ως μέλος του ΝΑΤΟ, θα συμμετείχε σε αποφάσεις για κυρώσεις,
• οι αλυσίδες εφοδιασμού (ναυτιλία, εμπόριο, ενέργεια) θα επηρεάζονταν δραματικά.

Το ελληνικό εμπορικό ναυτικό, που αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους στόλους
στον κόσμο, θα βρισκόταν σε περιοχή αυξημένου κινδύνου, ενώ τυχόν εμπλοκή
νατοϊκών δυνάμεων θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την Ελλάδα ως ενδιάμεσο
κόμβο μεταφορών ή υποστήριξης.

5.2 Σενάριο Ρωσία–ΝΑΤΟ

Εδώ η Ελλάδα βρίσκεται πολύ πιο κοντά στο κέντρο της κρίσης. Η χρήση της
Αλεξανδρούπολης ως κόμβου για την υποστήριξη δυνάμεων προς Ανατολική Ευρώπη
έχει ήδη αναδείξει τη σημασία της χώρας σε αυτό το μέτωπο. Σε μια γενικευμένη
σύγκρουση:

• οι ελληνικές βάσεις θα ήταν μόνιμο σημείο διέλευσης στρατιωτικών μέσων προς τον Βορρά,
• η Μαύρη Θάλασσα και τα Στενά θα αποκτούσαν ακόμη μεγαλύτερη σημασία,
• η Ελλάδα θα έπρεπε ταυτόχρονα να διαχειριστεί και την τουρκική διάσταση.

Μια Ρωσία σε κατάσταση πλήρους σύγκρουσης με το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να επιχειρήσει
να προκαλέσει αποσταθεροποίηση σε χώρες της νοτιοανατολικής πτέρυγας μέσω
υβριδικών μέσων: προπαγάνδα, επιρροή πολιτικού λόγου, ενεργειακές πιέσεις,
κυβερνοεπιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές.

5.3 Σενάριο Μέσης Ανατολής – Ιράν/Ισραήλ

Σε αυτό το σενάριο, η Ανατολική Μεσόγειος γίνεται σχεδόν κύριο θέατρο επιχειρήσεων.
Η Ελλάδα θα έπρεπε:

• να διαχειριστεί τον ρόλο της ως κράτος-μέλος της ΕΕ,
• να λάβει θέση ως σύμμαχος χωρών όπως Ισραήλ και Κύπρος,
• να προστατεύσει τις δικές της θαλάσσιες ζώνες και ενεργειακές εγκαταστάσεις.

Η Τουρκία, σε ένα τέτοιο πλαίσιο, θα επιχειρούσε πιθανότατα να αναβαθμίσει
τον δικό της ρόλο ως «διαμεσολαβητής» ή περιφερειακή δύναμη, ασκώντας
πιέσεις σε Ελλάδα και Κύπρο. Η Αθήνα θα έπρεπε να ισορροπήσει ανάμεσα
στη συμμαχική αλληλεγγύη και την αποφυγή μετατροπής του Αιγαίου
σε μέτωπο σύγκρουσης.

5.4 Σενάριο Κυβερνοπολέμου / Υβριδικής επίθεσης

Εδώ η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη. Σε έναν γενικευμένο κυβερνοπόλεμο:

• τραπεζικά συστήματα μπορεί να «παγώσουν»,
• τιμολόγηση ρεύματος και διανομή ενέργειας να υποστούν σοβαρές διαταραχές,
• δημόσιες υπηρεσίες, νοσοκομεία, τηλεπικοινωνίες να τεθούν εκτός λειτουργίας.

Μια τέτοια κατάσταση θα επηρέαζε την κοινωνική συνοχή, θα προκαλούσε
πανικό και θα διευκόλυνε την εξάπλωση παραπληροφόρησης. Πολιτικές αποφάσεις υπό τέτοια πίεση συχνά οδηγούν σε λάθη, τα οποία μπορεί να έχουν αλυσιδωτές συνέπειες σε στρατιωτικό επίπεδο.

6. Η οικονομία και η κοινωνία της Ελλάδας σε συνθήκες γενικευμένης σύγκρουσης

Ένας Παγκόσμιος Πόλεμος 3 δεν θα ήταν απλώς μια σειρά στρατιωτικών γεγονότων
χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Θα διαπερνούσε την καθημερινή ζωή των πολιτών
μέσω του πληθωρισμού, της ανεργίας, της ενεργειακής ανασφάλειας, της αβεβαιότητας
για το αύριο.

Η Ελλάδα, έχοντας περάσει ήδη μια δεκαετή οικονομική κρίση, γνωρίζει
πολύ καλά τι σημαίνει κοινωνική κόπωση. Σε ένα περιβάλλον όπου:

• οι τιμές ενέργειας αυξάνονται ραγδαία,
• το κόστος ζωής ανεβαίνει,
• η ανεργία πλήττει τους νέους,
• η μεσαία τάξη πιέζεται συνεχώς,

η πιθανότητα κοινωνικών εντάσεων, πολιτικής πόλωσης και ανόδου αντισυστημικών δυνάμεων είναι υψηλή. Σε συνθήκες παγκόσμιας σύγκρουσης, οι κυβερνήσεις καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στην ασφάλεια, την ελευθερία και την κοινωνική συνοχή – μια εξίσωση εξαιρετικά δύσκολη.

7. Η διάσταση της πληροφορίας: προπαγάνδα, φόβος και χειραγώγηση

Ο Παγκόσμιος Πόλεμος 3 δεν θα είναι μόνο πόλεμος όπλων, αλλά και πόλεμος
αφηγήσεων. Τα social media, οι πλατφόρμες βίντεο, τα μηνύματα σε κλειστές
εφαρμογές, θα γίνουν πεδίο μάχης για:

• διασπορά φόβου,
• απονομιμοποίηση κυβερνήσεων,
• στοχοποίηση μειονοτικών ομάδων,
• προώθηση συγκεκριμένων γεωπολιτικών αφηγημάτων.

Η Ελλάδα, με το υψηλό επίπεδο χρήσης κοινωνικών δικτύων και την ήδη
υπάρχουσα πόλωση, είναι ευάλωτη σε καμπάνιες παραπληροφόρησης.
Ο απλός πολίτης θα βρεθεί μπροστά σε έναν κατακλυσμό αντιφατικών πληροφοριών·
η κριτική σκέψη, η ψύχραιμη ενημέρωση και η εμπιστοσύνη σε έγκυρες πηγές
θα είναι ίσως το πιο σημαντικό «όπλο» άμυνας.

8. Μπορεί να αποφευχθεί ένας Παγκόσμιος Πόλεμος 3;

Το γεγονός ότι ένα σενάριο είναι θεωρητικά πιθανό δεν σημαίνει ότι είναι και αναπόφευκτο.
Η ιστορία είναι γεμάτη από κρίσεις που θα μπορούσαν να έχουν εξελιχθεί σε παγκόσμιους πολέμους,
αλλά τελικά αποσοβήθηκαν μέσω διπλωματίας, εσωτερικών αλλαγών, ακόμη και απρόβλεπτων γεγονότων.

Η αποτροπή εξακολουθεί να λειτουργεί, ιδίως στο πυρηνικό επίπεδο.
Οι διεθνείς θεσμοί, όσο και αν ασκείται κριτική σε αυτούς, παραμένουν πλαίσια συνεννόησης.
Η Ελλάδα, με την ιστορική της εμπειρία ως γέφυρα ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση,
μπορεί να διαδραματίσει ρόλο υπέρ της σταθερότητας, προτάσσοντας:

• τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου,
• την ενίσχυση της συλλογικής ασφάλειας,
• την προώθηση διαλόγου στην Ανατολική Μεσόγειο,
• την επένδυση σε ανθεκτικές υποδομές και κοινωνίες.

Ο Παγκόσμιος Πόλεμος 3 δεν είναι «μοίρα» γραμμένη σε πέτρα. Είναι ένα δυστοπικό ενδεχόμενο που εξαρτάται από τις αποφάσεις ηγετών, κοινωνιών, θεσμών και από την ικανότητα των πολιτών να απαιτήσουν υπεύθυνες επιλογές.

9. Συμπέρασμα: Τι σημαίνει όλα αυτά για την Ελλάδα και τον πολίτη

Για την Ελλάδα, η συζήτηση για έναν πιθανό Παγκόσμιο Πόλεμο 3 δεν είναι αφηρημένη θεωρία. Αγγίζει την ασφάλεια, την οικονομία, την ενέργεια, την καθημερινότητα. Αγγίζει τη σχέση της χώρας με τις συμμαχίες της, τις ισορροπίες με τους γείτονες, τις δυνατότητες και τους περιορισμούς της.

Ο ενημερωμένος πολίτης δεν χρειάζεται να ζει με μόνιμο φόβο, αλλά ούτε και με αφέλεια. Χρειάζεται να κατανοεί τα βασικά σενάρια, τα συμφραζόμενα, τους κινδύνους και τις ευκαιρίες. Να διαβάζει πίσω από τις επικεφαλίδες, να αξιολογεί πηγές, να αντιστέκεται στην εύκολη προπαγάνδα και στη μοιρολατρία.

Η Ελλάδα, όπως και κάθε χώρα, θα συνεχίσει να κινείται μέσα σε ένα ασταθές παγκόσμιο περιβάλλον. Το αν αυτό θα εξελιχθεί σε έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο ή σε μια δύσκολη αλλά ελέγξιμη περίοδο έντασης εξαρτάται από ένα πολύπλοκο πλέγμα αποφάσεων.

Σε αυτό το πλαίσιο, η γνώση δεν είναι πολυτέλεια· είναι στοιχείο
άμυνας και ελευθερίας.

8.1 Σενάρια σύγκρουσης στην Ανατολική Μεσόγειο: Ελλάδα – Τουρκία – Κύπρος

…

Η Ανατολική Μεσόγειος αποτελεί μία από τις πιο επικίνδυνες και ασταθείς περιοχές του πλανήτη.
Η Ελλάδα και η Κύπρος βρίσκονται στο επίκεντρο ενός τριγώνου έντασης που περιλαμβάνει
την Τουρκία, τις μεγάλες δυνάμεις, τις ενεργειακές οδούς και τα γεωπολιτικά συμφέροντα
της Μέσης Ανατολής. Σε ένα σενάριο κλιμάκωσης προς Παγκόσμιο Πόλεμο 3, η περιοχή αυτή
θα μπορούσε πολύ εύκολα να μετατραπεί σε θερρό μέτωπο με άμεση εμπλοκή των εμπλεκόμενων κρατών
και διεθνών συμμαχιών.

8.1.1 Το ενεργειακό τρίγωνο Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ

Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου (Λεβιάθαν, Αφροδίτη, Καλυψώ) καθώς και ο σχεδιαζόμενος διάδρομος
μεταφοράς LNG και ηλεκτρικής διασύνδεσης μέσω του EastMed έχουν καταστήσει την περιοχή πεδίο
έντονου ανταγωνισμού. Η Τουρκία αμφισβητεί τις ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου, θεωρώντας ότι οι συμφωνίες
με Ισραήλ και Αίγυπτο περιορίζουν τον δικό της ρόλο.

Σε περίοδο παγκόσμιας αστάθειας, η ενεργειακή σημασία της Ανατολικής Μεσογείου αυξάνεται
δραματικά. Αυτό σημαίνει ότι:

• Η Ελλάδα και η Κύπρος αποκτούν στρατηγικό βάρος στις αποφάσεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.
• Η Τουρκία επιδιώκει να αποκτήσει πρόσβαση και επιρροή μέσω διπλωματικών ή στρατιωτικών κινήσεων.
• Οι μεγάλες δυνάμεις ενδέχεται να πιέσουν για επανακαθορισμό των ενεργειακών ορίων.

8.1.2 Το πιθανότερο σενάριο θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο

Αν και η Τουρκία γνωρίζει ότι μια γενικευμένη επίθεση στην Ελλάδα θα ενεργοποιούσε
το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, ένα «θερμό επεισόδιο» περιορισμένης κλίμακας θεωρείται
από αρκετούς αναλυτές το πιο ρεαλιστικό σενάριο. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει:

• αερομαχία με απώλεια αεροσκάφους,
• ναυτικό περιστατικό σε περιοχή αμφισβητούμενης υφαλοκρηπίδας,
• σύγκρουση γύρω από ενεργειακή γεώτρηση,
• στρατιωτική κινητοποίηση στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον παγκόσμιας έντασης, η Τουρκία θα μπορούσε να επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί
την απασχόληση των μεγάλων δυνάμεων για να πιέσει Ελλάδα και Κύπρο. Η Ελλάδα, από την άλλη,
θα καλούνταν να λειτουργήσει με απόλυτη διπλωματική ακρίβεια ώστε να μη δώσει πρόσχημα
για κλιμάκωση αλλά και να υπερασπιστεί πλήρως τα κυριαρχικά της δικαιώματα.

8.1.3 Η Κύπρος ως πιθανό σημείο ανάφλεξης

Η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται στο πιο ευαίσθητο σημείο της περιοχής. Η παρουσία τουρκικού στρατού στο βόρειο τμήμα, οι βάσεις της Μ. Βρετανίας, οι ενεργειακές έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ και οι στρατηγικές συμφωνίες
με Γαλλία, Ισραήλ και ΗΠΑ, καθιστούν την Κύπρο κρίσιμο γεωπολιτικό κόμβο.

Σε σενάριο παγκόσμιας σύγκρουσης, η Κύπρος θα μπορούσε:

• να δεχθεί πίεση από την Τουρκία μέσω NAVTEX, γεωτρήσεων ή τακτικών προκλήσεων,
• να χρησιμοποιηθεί ως βάση για επιχειρήσεις χωρών του ΝΑΤΟ στη Μέση Ανατολή,
• να αποτελέσει στόχο υβριδικών επιθέσεων (cyber, παραπληροφόρηση, οικονομικός εκβιασμός).

Η Ελλάδα, ως εγγυήτρια δύναμη και στενότερος σύμμαχος της Κύπρου,
θα βρισκόταν σε θέση δύσκολων αποφάσεων που θα μπορούσαν να την εμπλέξουν
πιο άμεσα σε μια περιφερειακή σύγκρουση.

8.1.4 Το σενάριο συνολικής ανάφλεξης Αιγαίου – Κύπρου

Το πιο ακραίο –αλλά θεωρητικά πιθανό– σενάριο είναι αυτό όπου μια υπερτοπική σύγκρουση
μεταξύ μεγάλων δυνάμεων οδηγεί σε ταυτόχρονες εστίες αστάθειας στην περιοχή.

Σε αυτό το σενάριο:

• Η Τουρκία μπορεί να επιδιώξει στρατηγικό τετελεσμένο σε Αιγαίο ή Κύπρο.
• Η Ελλάδα κινητοποιεί πλήρως τις ένοπλες δυνάμεις και ενεργοποιεί τις συμμαχίες της.
• Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις χρησιμοποιούν Ελλάδα και Κύπρο ως προωθημένες βάσεις.
• Οι ενεργειακές εγκαταστάσεις γίνονται στόχος επιχειρήσεων.

Ένα τέτοιο σενάριο δεν θα θυμίζει παραδοσιακό πόλεμο αλλά υβριδική, σύνθετη,
πολύπλευρη σύγκρουση σε θάλασσα, αέρα, κυβερνοχώρο και οικονομικό επίπεδο.

Η Ελλάδα και η Κύπρος, παρά το ότι δεν είναι μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις,
θα διαδραμάτιζαν ρόλο δυσανάλογα μεγαλύτερο του μεγέθους τους, ακριβώς λόγω
της γεωστρατηγικής τους θέσης.