Γιατί νιώθουμε ότι δεν έχουμε ποτέ καθαρό μυαλό, ακόμα κι όταν όλα είναι ήσυχα
Υπάρχουν στιγμές που γύρω μας επικρατεί ησυχία, αλλά μέσα μας όχι. Το τηλέφωνο δεν χτυπά. Οι υποχρεώσεις έχουν τελειώσει. Κι όμως, το μυαλό δεν καθαρίζει.
Δεν πρόκειται για έλλειψη ξεκούρασης. Πολλοί άνθρωποι κοιμούνται αρκετά και έχουν χρόνο για τον εαυτό τους. Παρ’ όλα αυτά, νιώθουν μια μόνιμη νοητική θολούρα που δεν υποχωρεί.
Αυτή η εμπειρία δεν είναι ατομική αποτυχία. Είναι σύμπτωμα του τρόπου που ζούμε.
Όταν η ησυχία δεν αρκεί
Η ησυχία αφορά το περιβάλλον. Το καθαρό μυαλό αφορά την εσωτερική κατάσταση. Τα δύο δεν ταυτίζονται.
Ακόμα κι όταν απομακρύνουμε τους εξωτερικούς περισπασμούς, οι σκέψεις συνεχίζουν να κινούνται. Το μυαλό αναπαράγει εκκρεμότητες, σενάρια και μικρές ανησυχίες που δεν βρήκαν χώρο μέσα στη μέρα.
Η σιωπή γύρω μας απλώς τα φέρνει στην επιφάνεια.
Η συνεχής εσωτερική δραστηριότητα
Στη σύγχρονη καθημερινότητα, το μυαλό σπάνια ολοκληρώνει έναν κύκλο σκέψης. Κάθε σκέψη διακόπτεται από μια επόμενη. Έτσι δημιουργείται ένας εσωτερικός θόρυβος που δεν σταματά, ακόμα κι όταν σταματάμε εμείς.
Αυτή η αδιάκοπη δραστηριότητα δεν μοιάζει έντονη. Είναι χαμηλής έντασης, αλλά μόνιμη. Γι’ αυτό και κουράζει περισσότερο απ’ όσο φαίνεται.
Το καθαρό μυαλό δεν είναι απουσία σκέψης
Πολλοί πιστεύουν ότι το καθαρό μυαλό σημαίνει να μη σκέφτεσαι τίποτα. Στην πραγματικότητα σημαίνει να μπορείς να σκέφτεσαι ένα πράγμα τη φορά.
Η νοητική διαύγεια εμφανίζεται όταν οι σκέψεις αποκτούν σειρά και βάθος. Όταν δεν πιέζονται να συνυπάρξουν όλες ταυτόχρονα. Όταν υπάρχει χώρος ανάμεσα τους.
Χωρίς αυτόν τον χώρο, η σκέψη γίνεται επίπεδη και αποσπασματική.
Η νοητική ένταση της καθημερινότητας
Η σύγχρονη ζωή δεν επιβαρύνει μόνο το σώμα. Επιβαρύνει κυρίως τη σκέψη. Ακόμα και σε στιγμές ανάπαυσης, το μυαλό παραμένει σε κατάσταση ετοιμότητας.
Αυτή η νοητική ένταση δεν συνοδεύεται πάντα από άγχος. Συχνά μοιάζει ουδέτερη. Παρ’ όλα αυτά, κρατά το μυαλό απασχολημένο και δυσκολεύει τη συγκέντρωση.
Έτσι εξηγείται γιατί πολλοί άνθρωποι νιώθουν ότι δεν έχουν ποτέ πραγματικά καθαρό μυαλό.
Το ερώτημα που μένει
Αν η ησυχία δεν αρκεί και η ξεκούραση δεν φτάνει, τότε τι λείπει; Ίσως όχι περισσότερος χρόνος, αλλά διαφορετικός τρόπος επαφής με τη σκέψη.
Το καθαρό μυαλό δεν έρχεται όταν απλώς σταματάμε. Έρχεται όταν μαθαίνουμε να αφήνουμε χώρο.
Η επιστημονική εξήγηση πίσω από την αδυναμία συγκέντρωσης
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι σχεδιασμένος να παραμένει συγκεντρωμένος για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ειδικά σε περιβάλλοντα που απαιτούν εναλλαγή προσοχής. Η συνεχής αλλαγή προσοχής, γνωστή και ως “attention switching,” προκαλεί κόπωση και μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης.
Η μελέτη του National Institutes of Health δείχνει ότι η αδιάκοπη εναλλαγή προσοχής αυξάνει τη γνωστική κόπωση.
Προσοχή: Ο περιορισμένος πόρος
Η προσοχή δεν είναι ατελείωτη. Αντίθετα, είναι περιορισμένη και χρειάζεται να διαχειριζόμαστε πώς τη χρησιμοποιούμε. Όταν το μυαλό μας διασπάται, η προσοχή μας εξασθενεί και η ικανότητα να διατηρήσουμε καθαρό το μυαλό μειώνεται.
Σύμφωνα με το Harvard Business Review, η υπερφόρτωση πληροφορίας και οι συνεχείς εναλλαγές προσοχής εξαντλούν τις ψυχικές μας δυνατότητες.
Η επιρροή της ψηφιακής εποχής στην ψυχική υγεία
Η συνεχής παρουσία ειδοποιήσεων, email και social media μας αποσπά την προσοχή και δημιουργεί αίσθηση “ηλεκτρονικής αγωνίας”. Οι μελέτες δείχνουν ότι η συνεχιζόμενη ψηφιακή σύνδεση προκαλεί άγχη και καθιστά τη σκέψη επιφανειακή.
Η έρευνα από το Psychology Today αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι που εκτίθενται συνεχώς σε ψηφιακό περιβάλλον αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και χαμηλότερη ικανότητα συγκέντρωσης.
Πώς να βελτιώσουμε την ψυχική διαύγεια
Η βελτίωση της συγκέντρωσης και της ψυχικής διαύγειας απαιτεί συνειδητή προσπάθεια και τεχνικές όπως η διαλογιστική πρακτική και η αποσύνδεση από τον ψηφιακό κόσμο για μικρές χρονικές περιόδους. Αυτές οι τεχνικές βοηθούν το μυαλό να επαναφορτιστεί και να βρει ισορροπία.
Έρευνες που δημοσιεύτηκαν στο National Institutes of Health δείχνουν ότι οι διαλογιστικές πρακτικές μειώνουν την νοητική κούραση και βελτιώνουν τη συνολική ευημερία.
Η ανάγκη για χρόνο με τον εαυτό μας
Η απομάκρυνση από τις συνεχείς εξωτερικές επιρροές και η αφιέρωση χρόνου σε ήσυχες στιγμές μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση ενός καθαρού μυαλού. Ο χρόνος με τον εαυτό μας δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη για ψυχική υγεία.
Αυτό τονίζει και ο Psychology Today, όπου αναφέρεται ότι η αυτογνωσία και η μοναχικότητα βοηθούν στην ψυχική ανασυγκρότηση.
