Κάτω από 10% το κενό ΦΠΑ: πώς η Ελλάδα μείωσε τη φοροδιαφυγή και τι σημαίνει αυτό
Για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, το κενό ΦΠΑ στην Ελλάδα υποχωρεί κάτω από το 10%. Η εξέλιξη αυτή δεν αφορά έναν τεχνικό δείκτη που ενδιαφέρει μόνο οικονομολόγους. Αφορά τον τρόπο που λειτουργεί το κράτος, την αγορά και τη σχέση των πολιτών με τη φορολογία.
Το λεγόμενο VAT gap μετρά τη διαφορά ανάμεσα στον ΦΠΑ που θα έπρεπε να εισπραχθεί και σε αυτόν που τελικά καταλήγει στα δημόσια ταμεία. Όσο μικρότερο είναι το κενό, τόσο μεγαλύτερη είναι η φορολογική συμμόρφωση.
Τι σημαίνει πρακτικά το «κενό ΦΠΑ»
Το κενό ΦΠΑ δεν ταυτίζεται απόλυτα με τη φοροδιαφυγή. Περιλαμβάνει απώλειες από αδυναμία είσπραξης, πτωχεύσεις, καθυστερήσεις πληρωμών και λάθη. Ωστόσο, σε χώρες με χρόνια προβλήματα συμμόρφωσης, λειτουργεί ως βασικός δείκτης παραβατικότητας.
Στην ελληνική περίπτωση, το υψηλό κενό ΦΠΑ αποτέλεσε για χρόνια σύμπτωμα ενός κράτους με περιορισμένη ικανότητα ελέγχου. Η μείωσή του δείχνει ότι κάτι αλλάζει στον πυρήνα του συστήματος.
Από την κρίση στη σταδιακή σύγκλιση
Κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, το κενό ΦΠΑ στην Ελλάδα κινήθηκε σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα. Η πίεση σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, σε συνδυασμό με αδύναμους ελεγκτικούς μηχανισμούς, ενίσχυσε τη φορολογική παραβατικότητα.
Η σταδιακή υποχώρηση του δείκτη τα τελευταία χρόνια δεν έγινε απότομα. Προήλθε από συνδυασμό πολιτικών, τεχνολογικών εργαλείων και αλλαγών στη συμπεριφορά της αγοράς.
Η επίτευξη επιπέδου κάτω από το 10% φέρνει την Ελλάδα κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ο ρόλος της ψηφιοποίησης
Καθοριστική υπήρξε η εισαγωγή ψηφιακών εργαλείων στη φορολογική διοίκηση. Η πλατφόρμα myDATA, η υποχρεωτική χρήση POS και η διασύνδεσή τους με τα ταμειακά συστήματα άλλαξαν τον τρόπο καταγραφής των συναλλαγών.
Οι συναλλαγές αφήνουν πλέον ψηφιακό αποτύπωμα σε πραγματικό χρόνο. Αυτό μειώνει τα περιθώρια απόκρυψης και διευκολύνει τους ελέγχους.
Η τεχνολογία δεν εξαλείφει από μόνη της τη φοροδιαφυγή, αλλά περιορίζει τις «γκρίζες ζώνες» όπου αυτή αναπτύσσεται.
Αλλαγή κινήτρων και συμπεριφοράς
Η μείωση του κενού ΦΠΑ δεν προήλθε μόνο από αυστηρότερους ελέγχους. Προήλθε και από αλλαγή κινήτρων. Η ηλεκτρονική τιμολόγηση, οι διασταυρώσεις στοιχείων και η αυξημένη πιθανότητα εντοπισμού επηρέασαν τη συμπεριφορά επιχειρήσεων.
Για πολλές μικρές επιχειρήσεις, η συμμόρφωση άρχισε να θεωρείται λιγότερο ριψοκίνδυνη από την απόκρυψη. Αυτός ο παράγοντας έχει μεγαλύτερη σημασία από οποιοδήποτε πρόστιμο.
Η φορολογική συμμόρφωση λειτουργεί καλύτερα όταν γίνεται κανόνας, όχι εξαίρεση.
Τα οφέλη για τα δημόσια έσοδα
Η μείωση του κενού ΦΠΑ μεταφράζεται σε αυξημένα δημόσια έσοδα χωρίς αύξηση φορολογικών συντελεστών. Αυτό δίνει στο κράτος μεγαλύτερη ευελιξία σε δημοσιονομικές αποφάσεις.
Τα επιπλέον έσοδα μπορούν να στηρίξουν κοινωνικές δαπάνες, επενδύσεις ή μείωση άλλων φόρων. Σε ένα περιβάλλον περιορισμών, αυτή η εξέλιξη έχει ιδιαίτερη αξία.
Δεν πρόκειται για θεωρητικό όφελος. Πρόκειται για πραγματικούς πόρους που αλλάζουν τις ισορροπίες.
Πώς επηρεάζεται η αγορά
Η μείωση της φοροδιαφυγής δημιουργεί πιο δίκαιους όρους ανταγωνισμού. Επιχειρήσεις που λειτουργούν νόμιμα δεν βρίσκονται πλέον σε μειονεκτική θέση απέναντι σε όσους απέφευγαν την απόδοση ΦΠΑ.
Αυτό ενισχύει τη διαφάνεια και βελτιώνει τη λειτουργία της αγοράς. Μακροπρόθεσμα, ενθαρρύνει επενδύσεις και σταθερότητα.
Η φορολογική συμμόρφωση παύει να θεωρείται εμπόδιο και αρχίζει να λειτουργεί ως βάση εμπιστοσύνης.
Οι προκλήσεις που παραμένουν
Παρά τη σημαντική πρόοδο, το πρόβλημα δεν έχει εξαφανιστεί. Ορισμένοι κλάδοι παραμένουν πιο ευάλωτοι στη φοροδιαφυγή, ιδιαίτερα όπου οι συναλλαγές γίνονται σε μετρητά.
Επιπλέον, η τεχνολογία απαιτεί συνεχή προσαρμογή. Όσο εξελίσσονται τα εργαλεία ελέγχου, εξελίσσονται και οι μέθοδοι αποφυγής.
Η διατήρηση χαμηλού κενού ΦΠΑ δεν είναι δεδομένη. Απαιτεί συνέπεια και πολιτική βούληση.
Τι δείχνει η ευρωπαϊκή σύγκριση
Η σύγκλιση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο ενισχύει την αξιοπιστία της χώρας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι δείκτες συμμόρφωσης λαμβάνονται υπόψη σε αξιολογήσεις, επενδυτικές αποφάσεις και δημοσιονομικές συζητήσεις.
Η Ελλάδα παύει να αποτελεί αρνητική εξαίρεση στον συγκεκριμένο τομέα. Αυτό έχει σημασία πέρα από τα νούμερα.
Η εικόνα μιας χώρας που μπορεί να εφαρμόζει κανόνες με συνέπεια έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα.
Ένα διαρθρωτικό και όχι συγκυριακό αποτέλεσμα
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η μείωση του κενού ΦΠΑ αποτελεί συγκυριακό αποτέλεσμα ή ένδειξη διαρθρωτικής αλλαγής. Τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν το δεύτερο.
Η ψηφιοποίηση, η ενίσχυση των ελέγχων και η αλλαγή κουλτούρας λειτουργούν σωρευτικά. Δεν πρόκειται για ένα μέτρο, αλλά για σύστημα.
Αυτός ο συνδυασμός καθιστά πιο πιθανή τη διατήρηση της προόδου.
Το επόμενο βήμα
Η πρόκληση πλέον δεν είναι μόνο να διατηρηθεί το κενό ΦΠΑ κάτω από το 10%, αλλά να μειωθεί περαιτέρω χωρίς να επιβαρυνθεί η οικονομική δραστηριότητα.
Η ισορροπία ανάμεσα σε έλεγχο και ανάπτυξη θα καθορίσει την επόμενη φάση. Εκεί θα φανεί αν η πρόοδος μπορεί να μετατραπεί σε μόνιμο χαρακτηριστικό.
Πώς μετριέται το κενό ΦΠΑ σε ευρωπαϊκό επίπεδο
Το κενό ΦΠΑ υπολογίζεται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης με κοινή μεθοδολογία.
Συγκρίνεται ο θεωρητικά οφειλόμενος ΦΠΑ με τα πραγματικά έσοδα που εισπράττει το κράτος.
Η μεθοδολογία επιτρέπει συγκρίσεις ανάμεσα σε χώρες και στον χρόνο.
Τι δείχνουν τα τελευταία ευρωπαϊκά στοιχεία
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, η Ελλάδα βρίσκεται πλέον κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Αυτό σημαίνει ότι η χώρα δεν αποτελεί πια ακραία περίπτωση φορολογικής απώλειας.
Η σύγκλιση αυτή καταγράφεται σταδιακά και όχι αποσπασματικά.
ERT News – Κάτω από 10% το κενό ΦΠΑ
Ο ρόλος των ψηφιακών ελέγχων στην πράξη
Οι ψηφιακές διασταυρώσεις περιορίζουν τη δυνατότητα απόκρυψης συναλλαγών.
Η αυτόματη διαβίβαση δεδομένων μειώνει τον χρόνο αντίδρασης των ελεγκτικών μηχανισμών.
Αυτό αυξάνει την πιθανότητα εντοπισμού παραβάσεων.
Γιατί η μείωση της φοροδιαφυγής δεν σημαίνει περισσότερους φόρους
Η μείωση του κενού ΦΠΑ δεν προκύπτει από αύξηση συντελεστών.
Προκύπτει από καλύτερη είσπραξη των ήδη προβλεπόμενων φόρων.
Έτσι, το κράτος αποκτά πόρους χωρίς να επιβαρύνει συνεπείς φορολογούμενους.
Τι αλλάζει για τις επιχειρήσεις
Οι επιχειρήσεις λειτουργούν σε πιο ισότιμο περιβάλλον.
Η αθέμιτη ανταγωνιστικότητα μέσω φοροδιαφυγής περιορίζεται.
Αυτό ενισχύει τη διαφάνεια και τη σταθερότητα της αγοράς.
Οι τομείς που χρειάζονται ακόμα προσοχή
Κλάδοι με έντονη χρήση μετρητών παραμένουν πιο ευάλωτοι.
Εποχικές δραστηριότητες και μικρές συναλλαγές παρουσιάζουν μεγαλύτερο ρίσκο.
Οι στοχευμένοι έλεγχοι παραμένουν κρίσιμο εργαλείο.
Η σχέση εμπιστοσύνης κράτους και πολίτη
Η φορολογική συμμόρφωση ενισχύεται όταν οι κανόνες εφαρμόζονται δίκαια.
Η αίσθηση ισονομίας επηρεάζει τη συμπεριφορά των φορολογουμένων.
Η μείωση του κενού ΦΠΑ λειτουργεί και ως δείκτης εμπιστοσύνης.
Τι να παρακολουθήσουμε από εδώ και πέρα
Το κρίσιμο στοιχείο είναι η διατήρηση της τάσης.
Η τεχνολογία χρειάζεται συνεχή αναβάθμιση.
Η πολιτική βούληση πρέπει να παραμείνει σταθερή.
Μια καθαρή γραμμή συμπεράσματος
Η πτώση του κενού ΦΠΑ κάτω από το 10% δεν είναι τυχαία.
Αντανακλά δομικές αλλαγές στη φορολογική διοίκηση.
Το αν θα εξελιχθεί σε μόνιμο χαρακτηριστικό θα κριθεί στη συνέχεια.
