Η νέα ψυχολογία της μοναξιάς στην Ελλάδα: γιατί νιώθουμε πιο μόνοι στην ψηφιακή εποχή
Η μοναξιά έχει εξελιχθεί στη σιωπηλή επιδημία της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Δεν αφορά πλέον μόνο ηλικιωμένους ή κοινωνικά απομονωμένους ανθρώπους· επηρεάζει νέους, εργαζόμενους, γονείς, ακόμη και άτομα με έντονη ψηφιακή παρουσία. Το φαινόμενο είναι τόσο διάχυτο που πολλοί ειδικοί το χαρακτηρίζουν «το νέο ελληνικό ψυχολογικό φορτίο της δεκαετίας».
Σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου η μοναξιά συνδεόταν με πραγματική κοινωνική απομόνωση, σήμερα εμφανίζεται ακόμη και μέσα σε φίλους, σχέσεις, κοινότητες. Η Ελλάδα, παραδοσιακά χώρα οικογένειας και στενών δεσμών, βιώνει μια πολιτισμική μετατόπιση: λιγότερες κοινωνικές συναναστροφές, λιγότερος πραγματικός χρόνος με ανθρώπους, περισσότερος χρόνος σε οθόνες.
Η αντίφαση της ψηφιακής εποχής
Τα social media υποσχέθηκαν ότι θα μας φέρουν πιο κοντά. Στην πράξη όμως συχνά δημιουργούν την ψευδαίσθηση επικοινωνίας χωρίς το βάθος της ανθρώπινης επαφής. Έρευνες από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας δείχνουν ότι οι Έλληνες χρήστες που περνούν πάνω από 3 ώρες ημερησίως στο Instagram ή στο TikTok αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα μοναξιάς, ακόμη κι αν έχουν μεγάλο ψηφιακό κοινωνικό κύκλο.
Η συνεχής σύγκριση, η ανάγκη για επιβεβαίωση και το γρήγορο περιεχόμενο επιτείνουν την αίσθηση ότι «οι άλλοι ζουν καλύτερα». Αυτή η συναισθηματική διάβρωση οδηγεί πολλούς νέους σε αυτοαπομόνωση — ειρωνικά, ενώ παραμένουν online.
Η οικονομική πραγματικότητα και η νέα μοναχική γενιά
Το αυξημένο κόστος ζωής, η μείωση των διαθέσιμων εισοδημάτων και η αβεβαιότητα για το μέλλον έχουν άμεση επίδραση στην κοινωνική ζωή των Ελλήνων. Οι νεότερες γενιές ζουν περισσότερο μόνες, αναβάλλουν γάμους, κάνουν λιγότερες εξόδους και περνούν περισσότερο χρόνο σε ατομικές δραστηριότητες.
Η ελληνική αγορά εργασίας έχει αλλάξει: περισσότερη τηλεργασία, περισσότεροι freelancers, περισσότεροι άνθρωποι που δουλεύουν από το σπίτι. Αν και αυτό προσφέρει ευελιξία, εντείνει επίσης την κοινωνική απομόνωση.
Μοναξιά ≠ Μοναχικότητα: δύο διαφορετικά ψυχολογικά τοπία
Οι ειδικοί διαχωρίζουν τη μοναξιά (αρνητική συναισθηματική κατάσταση) από τη μοναχικότητα (συνειδητή επιλογή ηρεμίας και αυτοσυγκέντρωσης). Όλο και περισσότεροι Έλληνες δηλώνουν ότι θέλουν χρόνο για τον εαυτό τους· ωστόσο αναγνωρίζουν ότι η υπερβολική κοινωνική απόσταση τους κάνει πιο αγχώδεις και λιγότερο ικανούς να συνδεθούν ουσιαστικά.
Πώς μπορεί η Ελλάδα να απαντήσει σε αυτή τη σιωπηλή κρίση;
Ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι υποστηρίζουν ότι η λύση δεν είναι η πλήρης αποσύνδεση από την τεχνολογία αλλά η ενσυνείδητη χρήση της. Παράλληλα, οι πόλεις χρειάζονται περισσότερους χώρους κοινοτικής ζωής: πολιτιστικά κέντρα, πάρκα, δημόσιες δράσεις και τοπικές ομάδες συμμετοχής.
Οι ανθρώπινοι δεσμοί ήταν πάντα η δύναμη της Ελλάδας. Το στοίχημα της επόμενης δεκαετίας είναι να τους προσαρμόσουμε στη νέα πραγματικότητα χωρίς να χάσουμε την ουσία τους.
